جایگاه مدل‌های انباره داده‌ها در پیاده‌سازی سامانه‌های تحلیلی در صنعت بانکداری

۱. چکیده
داده‌ها و اطلاعات مهمترین منبع مورد استفاده در سازمان‌ها هستند. سازمان‌ها برای استفاده بهینه و مدیریت مناسب این منبع،‌ اقدام به ایجاد انباره داده می‌نمایند. در روش مرسوم ایجاد انباره داده‌ها، مدل مفهومی انباره داده‌ها از طریق مصاحبه با خبرگان و مدیران سازمان ایجاد می‌شود. این روش عموما زمانبر بوده و دارای خطاهای زیادی خواهد بود. برای رفع این مشکل، استفاده از مدل‌های انباره‌داده‌ها پیشنهاد می‌شود. این مدل‌ها باعث می‌شوند مدل مفهومی انباره داده‌ها با سرعت و خطای کمتری ایجاد شوند.
۲. کاربرد انباره داده‌ها در صنعت بانکداری
انباره داده زیرساختی برای ارتقاء کیفیت داده‌ها و مدیریت بهینه آن از طریق جمع‌آوری اطلاعات دقیق در بانک‌ها فراهم می‌کند. بانک‌ها در طی سالیان متمادی فعالیت، حجم انبوهی از داده‌ها را جمع‌آوری کرده‌اند که هم اکنون زمان تبدیل این داده‌ها به منابع مالی است. این حجم انبوه از داده‌ها فرصت بزرگی را برای تحلیل فراهم می‌کند. مهمترین چالش در مسیر ایجاد ارزش افزوده از طریق داده‌ها، کیفیت، سازگاری، دقت، پیچیدگی و به موقع بودن آن‌ها است. به موقع بودن داده‌ها به معنی آن است که داده‌ها در کوتاهترین زمان ممکن از زمان تولید برای پردازش در دسترس باشند.
۳. کاربرد مدل‌های انباره داده‌ها
در فرآیند ایجاد انباره داده‌های در یک بانک، ابتدا باید مدل مفهومی از انباره داده‌ها ایجاد شده و سپس از طریق تکنیک‌های یکپارچه‌سازی اطلاعات، انباره داده‌های بانک ایجاد گردد. عموما برای ایجاد مدل مفهومی انباره داده‌ها، از مصاحبه با خبرگان بانکی و مدیران سازمان استفاده می‌گردد. این موضوع از یک طرف زمانبر بوده و از سوی دیگر می‌تواند توام با خطا باشد. از جمله دلایل طولانی شدن زمان، می‌توان به تاخیرهای ایجاد شده در برگزاری جلسات، مغایرت‌های ایجاد شده بین نظرات خبرگان و مدیران سازمان و همچنین طولانی شدن فرآیند تحلیل و مدلسازی توسط تیم‌های اجرایی، اشاره کرد. همچنین با توجه به اینکه هریک از خبرگان و مدیران از منظر خود به موضوع می‌نگرند، ممکن است دید جامعی از داده‌ها و اطلاعات برای ایجاد مدل مفهومی انباره داده‌ها ایجاد نشده و این مدل‌ها به صورت ناقص ایجاد گردند. استفاده از مدل‌های انباره داده‌ها از یک سو باعث سرعت در ایجاد مدل مفهومی داده‌ها می‌شود، چرا که بخش عمده‌ای از این مدل‌ها به صورت آماده بوده و تنها نیازمند ویژه‌سازی هستند و از سوی دیگر با توجه به اینکه این مدل‌ها براساس تجارب در پروژه‌های مختلف و استانداردهای صنعت بانکداری ایجاد شده‌اند، از میزان خطای بسیار کمتری برخوردارند.
۴. ویژگی‌های مدل‌های انباره داده مناسب
یک مدل انباره داده مطلوب باید از ویژگی‌های زیر برخوردار باشد :
a. استفاده از شیوه یکسان برای نام‌گذاری موجودیت‌ها و اشیاء انباره داده‌ها
b. وجود دامنه مقادیر برای هریک از خصیصه‌ها
c. ارائه مدل‌ها در ابزار به منظور ارتقاء قابلیت نگهداری و اعمال تغییرات در آن‌ها
d. قابلیت ویژه‌سازی مدل‌ها از نظر تغییر خصیصه‌های موجود، اضافه کردن موجودیت‌های جدید و همچنین اضافه کردن حوزه‌های جدید کسب و کار
e. ارائه مدل‌های فیزیکی متناظر با مدل‌های منطقی
f. مبتنی بودن بر استانداردها و قوانین صنعت بانکداری در حوزه‌های مختلف
g. مدل‌ها در پروژه‌های واقعی استفاده شده باشند

۵. حوزه‌های تحت پوشش مدل‌ها در صنعت بانکداری
مدل‌های انباره داده‌ها در صنعت بانکداری عموما باید حوزه‌های کسب و کاری زیر را پوشش دهند :
• مکان‌ها : اطلاعات در مورد کلیه مکان‌های منطقی و فیزیکی بانک
• محصول : اطلاعات کالاها و خدمات اعم از مالی و غیر مالی و در طی چرخه عمر آن‌ها
• طرف : اطلاعات در مورد ساختار بانک، مشتریان، تامین کنندگان، شرکا، کارمندان و رقبا و هر شخص حقیقی یا حقوقی که به نوعی با بانک رابطه دارد
• حساب : اطلاعات در مورد کلیه انواع حساب‌های قابل ارائه توسط بانک و قراردادهای مربوطه
• تراکنش‌ها : اطلاعات در مورد کلیه تراکنش‌های بانک اعم از مالی و غیر مالی
• مارت‌های داده‌ها : ساختارهای از پیش تعریف شده برای گزارش‌گیری و انجام تحلیل‌های پیشرفته

۶. ارائه کنندگان مدل‌های انباره داده‌ها
دو گروه عمده از ارائه کنندگان مدل‌های انباره داده‌ها وجود دارند. گروه اول شرکت‌های بزرگ همچون IBM، Teradata، Oracle و SAS هستند که عمدتا مدل‌های خود را به عنوان بخشی از راه‌کار مبتنی بر تکنولوژی خود ارائه می‌کنند. این مدل‌ها عموما پیچیده و گران قیمت بوده و نیازمند منابع زیادی برای ویژه‌سازی و پیاده‌سازی هستند.
گروه دیگر، مدل‌هایی هستند که توسط شرکت‌های تخصصی متوسط ارائه شده و برای پیاده‌سازی سامانه‌های تحلیلی و ایجاد انباره داده‌ها به کار می‌روند. این مدل‌ها پیچیدگی مدل‌های قبلی را نداشته و همچنین پیاده‌سازی آن‌ها توام با هزینه‌های کمتری است. از جمله شرکت‌های ارائه کننده این مدل‌ها می‌توان شرکت‌های Poslovna-inteligencija، EWSolutions و ADRM Software را نام برد.
۷. جمع‌بندی
استفاده از مدل‌های انباره‌داده‌ها باعث افزایش سرعت و دقت در مراحل ایجاد انباره داده‌ها می‌گردد. بدیهی است این مدل‌ها باید پیش از استفاده در هر بانک براساس حوزه‌های کسب و کار مختلف آن بانک ویژه‌سازی شوند.

منبع : انجمن انفورماتیک ایران