نتایج یک تحقیق درباره استفاده از شبکه‌های اجتماعی موبایل برای تولید و انتشار خبر در میان خبرنگاران ایرانی نشان می‌دهد که نرم افزار تلگرام بیشترین محبوبیت را در بین این قشر دارد.
نتایج این پژوهش دانشگاهی که لیلا جودی آن را در قالب پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد و با راهنمایی علی گرانمایه پور به دانشگاه آزاد اسلامی ارائه کرده است، نشان می‌دهد که خبرنگاران و سردبیران خبرگزاری‌های ایرانی تمایل دارند که اخبار را در میان هم صنفان خود نشر دهند.این پژوهش با عنوان «بررسی تطبیقی میزان استفاده سردبیران و خبرنگاران خبرگزاری‌های رسمی کشور از شبکه‌های اجتماعی موبایلی به منظور تولید و انتشار خبر» در زمستان ۹۴ انجام شده است.
شبکه‌های اجتماعی موبایل، یکی از انواع رسانه‌های اجتماعی جدید به شمار می‌روند و با سرویس‌هایی که ارائه می‌دهند و کاربری‌هایی که دارند، خود به یک رسانه خبری تبدیل شده‌اند. شبکه‌های اجتماعی مولود یافته از تلفن همراه از قبیل تلگرام، وایبر، واتس اپ، لاین، وی چت، تانگو و نظایر آن، ساختارهای اجتماعی نوینی را پس از شبکه‌های اجتماعی فراگیری چون فیس بوک و توئیتر فراهم آورده است که اشخاص و سازمان‌ها می‌توانند همزمان با یک یا چند نفر متصل شوند و ارتباط دو سویه داشته باشند. این شبکه‌های اجتماعی جدید که با استفاده از اینترنت فعال هستند، در میان کاربران تلفن همراه به سرعت رشد یافته‌اند به نحوی که به بخشی از زندگی روزمره مردم تبدیل شده‌اند. بر این اساس توجه خبرگزاری‌ها و نشر خبرها به سوی چنین شبکه‌هایی گرویده است و خبرنگاران و سردبیران سعی می‌کنند از طریق این شبکه‌های موبایل، مطالب خبری خود را تولید و اشاعه دهند.
اینکه با ورود این شبکه‌های اجتماعی مجازی موبایل، سهم خبرنگاران و سردبیران در تولید و نشر خبر کجاست، سهم خبرنگاران و سردبیران در نشر و تولید خبرها، مدیریت خبری و موضوعات خبری شبکه‌های اجتماعی موبایل چه میزان است و به طور کلی وضعیت مجازی سردبیران و خبرنگاران در شبکه‌های موبایل چیست؟ پرسش‌هایی است که این پژوهش تلاش کرده به آن پاسخ گوید.این تحقیق به شیوه پیمایشی در میان ۸۸۰ خبرنگار، دبیر و سردبیر شاغل در خبرگزاری‌های دارای مجوز و رسمی در ایران از جمله ایرنا، ایسنا، ایلنا، تسنیم، فارس، مهر و به شیوه نمونه‌گیری اتفاقی انجام شده است.
۵۸.۸ درصد (۱۲۸ خبرنگار، دبیر و سردبیر) از نمونه‌های پژوهش مرد و ۴۱.۸ درصد (۹۲ خبرنگار، دبیر و سردبیر) زن بوده اند. که این میزان از نمونه‌های پژوهش بیانگر ورود زنان به عرصه‌های اقتصادی، اجتماعی، مدیریتی و خبری است که همسو با مردان می‌توانند در خصوص تولید و انتشار خبر و همچنین سمت و سو به ذهنیت افراد بر مبنای شبکه‌های خبری موبایل تاثیرگذار باشند.
نتایج این آزمون نشان می‌دهد که هیچ تفاوتی بین مردان و زنان(خبرنگار و سردبیر) از لحاظ «استفاده یا عدم استفاده»، «میزان استفاده از شبکه‌های موبایل»، «نوع شبکه‌های مورد استفاده»، «عضویت یا عدم عضویت در گروهها این شبکه ها»، «دامنه گروههای عضو شده»، «اشاعه خبرها» و «تولید خبرها» وجود ندارد.ولی با این وجود، هنوز از بعد فرهنگی تفاوت‌هایی نیز مشهود است، البته این تفاوت از لحاظ تعداد ورود زنان به عرصه این شبکه‌های اجتماعی موبایل نیست بلکه «نمایش خود در شبکه‌های موبایل» (گذاشتن عکس و مسائل خصوصی در دید عموم)، «رعایت قوانین گروههای عضو» و «مدیریت گروههای عضو شده» است، یعنی این تفاوت ها در بین زنان و مردان (خبرنگار، دبیر و سردبیر) کاملاً فرهنگی است.
همچنین نتایج پژوهش نشان می‌دهد که بین زنان و مردان از لحاظ مدیریت گروههای عضو شده در سطح ۹۹ درصد اطمینان که میانگین مردان ۴۱/۳ بیشتر از زنان بوده است. یعنی زنان کمتر از مردان مدیریت گروهها را برعهده می‌گیرند. در واقع زنان نه تنها در نظام اداری و حقیقی ما، بلکه در گروههای مجازی سمت‌های مدیریتی کمتری دارا هستند. لذا نیازمند توجه بیشتری به شکوفایی و پیشرفت بعد فرهنگی از زنان در جامعه ایرانی هستیم.
همچنین از لحاظ سن بیشترین فراوانی مربوط به ۳۸ سال است و بررسی‌ها نشان می‌دهد که افراد مسن هنوز خود را با رسانه‌های جدید از جمله شبکه‌های مجازی مانند موبایل تطابق نداده و کمتر پذیرای آن بوده‌اند.
بر اساس این تحقیق سن با متغیر میزان استفاده از شبکه‌های موبایل، نمایش خود در شبکه‌های موبایل و مدیریت گروههای عضو شده دارای رابطه معکوس و معناداری بوده‌اند. یعنی با افزایش سن، نمایش خود در شبکه‌های موبایل و میزان استفاده از شبکه‌های موبایل و مدیریت گروههای عضو شده کاهش یافته است. همچنین سن افراد با متغیرهای استفاده یا عدم استفاده از شبکه‌های موبایل، نوع شبکه‌های مورد استفاده، عضویت یا عدم عضویت دارای رابطه معناداری بوده اند. به طوری که افراد مسن کمتر و جوان‌ترها بیشتر از شبکه‌های مجازی موبایل استفاده می‌کنند. همچنین سن با متغیر نوع شبکه‌های اجتماعی دارای رابطه بوده است به طوری که افراد مسن بیشتر شبکه‌های اجتماعی فیسبوک و ایستاگرام، ولی جوان‌ترها بیشتر تلگرام و بیتاک بوده‌اند.با این وجود سن، عامل کاهش ظرفیت و اهمیت کاری خبرنگاران، دبیران و سردبیران نیست زیرا که این تحقیق نشان داد که سن با متغیر تولید و اشاعه خبر و تعداد اعضایی که خبرها به آنها تولید و انتشار می‌دهد، فاقد رابطه است.
از لحاظ سطح تحصیلات، یافته‌های پژوهش بیانگر آن است که تحصیلات دارای اهمیت زیادی بر عضویت و استفاده از شبکه‌های موبایل و همچنین تولید و نشر اخبار بوده است؛ میزان تحصیلات با متغیر میزان استفاده از شبکه‌های موبایل و دامنه گروههای عضو شده، اشاعه خبر و تولید خبر دارای رابطه معناداری است که این رابطه‌ها مستقیم و مثبت بوده‌اند یعنی با افزایش سطح تحصیلات خبرنگاران و سردبیران، میزان استفاده از شبکه‌های موبایل، دامنه گروههای عضو شده، تولید خبر و اشاعه خبرها نیز افزایش می‌یابد.یافته‌های پژوهش بیانگر آن است که تنها ۷.۷ درصد از نمونه‌های پژوهش عضو شبکه‌های اجتماعی موبایل نبوده‌اند و در میان ۷۶.۴ درصد آنها در تلگرام عضویت دارند؛ ۳۰.۹ درصد در شبکه تانگو، ۲۹.۱ درصد در وایبر، ۳۱.۴ درصد در ایمو و ۵۳.۲ درصد در فیس بوک عضو هستند. در واقع آنچه حائز اهمیت است بیشترین عضویت در شبکه‌های موبایل تلگرام و فیسبوک است و وی چت و تیک تاک شبکه‌هایی است که خبرنگاران و سردبیران کمترین عضویت در آن بوده‌اند.
تلگرام که بیشترین کاربری را در بین خبرنگاران و سردبیران دارد که ۴۲.۳ درصد زیر یک ساعت، ۲۲.۳ درصد بین ۱ تا ۲ ساعت، ۶.۴ درصد در بین ۲ تا ۳ ساعت و ۵.۵ درصد بالای ۳ ساعت از این شبکه اجتماعی استفاده می‌کنند.همچنین نتایج یافته‌ها حاکی از آن است خبرنگاران و سردبیران بیشترین زمان به گروههای سیاسی( ۳۵.۷ دقیقه) و مذهبی( ۲۱.۷ دقیقه) مشغول هستند و کمترین زمان را به گروههای طالع بینی( ۲.۵ دقیقه) اختصاص می‌دهند و کیفیت موضوعات خبری با میزان استفاده از این شبکه‌ها فاقد رابطه بوده‌اند.
خبرنگاران، دبیران و سردبیران در گروه‌هایی که عضویت دارند از لحاظ سطح تحصیلات در حدود ۶۵ درصد تا حدود زیادی به سطح تحصیلات خود نزدیکند. ۲۲ درصد نیز تا حدودی و ۱۲ درصد از خبرنگاران و سردبیران با افرادی که عضویت دارند کمتر هم سطح تحصیلی خود هستند، در واقع این یافته بیانگر آن است که خبرنگاران برای قشر خاصی از مردم خبر و اطلاع‌رسانی می‌کنند و برای همه اقشار این وضعیت متوازن نیست. همچنین این وضعیت از لحاظ طبقه اقتصادی نیز رایج است.
یافته‌های حاصل از پژوهش بیانگر آن است که ۰.۳ درصد از مدیران زیاد مدیریت این گروهها را برعهده داشته‌اند. ۲۳.۴ درصد تا حدودی در گروهها مدیریت داشته‌اند و ۶۵ درصد نیز مدیریت کمی برعهده داشته‌اند. این یافته بیانگر آن است که خبرنگاران و سردبیران الزاماً در گروه‌هایی که عضویت دارند مدیران گروه نیستند و بیشتر کاربر ویژه هستند تا مدیران گروه. این کاربری ویژه را به این دلیل می‌توان گفت که خبرنگاران و سردبیران بیش از ۸۵ درصد از مدیران گروهها را شناخته‌اند و تنها ۱۵ درصد از آنها شناخت کمی از مدیران داشته‌اند که این یافته را می‌توان همسو با نظریه هابرماس (۱۹۸۹) انگاشت که معتقد است شبکه اجتماعی فضای دوسویه است و تنها کسانی در هرم قدرت قرار ندارند که تولید و انتشار می‌کنند بلکه قدرت در این شبکه‌های اجتماعی پراکنده است.
بر مبنای آنچه که از یافته‌های مربوط به پاسخ‌های خبرنگاران و سردبیران استخراج شده است، بیشترین زمان توسط سردبیران و دبیران را صرف موضوعات سیاسی، مذهبی، شعر و ادبیات می‌کنند و بیشترین پیام‌هایی که به گروههای دیگر اشاعه و انتشار می‌کنند سیاسی، مذهبی و خصوصی برای گروههای دوستانه است. در واقع اساساً خبرنگاران سیاسی و مذهبی بوده و درگیر مسائل سیاسی و مذهبی هستند و این موضوعات توسط آنها اشاعه و انتشار می‌یابد.
به گزراش فاوانیوز از ایتنا، تعداد خبرهایی که توسط خبرنگاران و سردبیران تولید می‌شود به طور میانگین روزانه ۱.۴ خبر سیاسی، ۱.۴ خبر اجتماعی، ۱.۴ خبر مذهبی در شبکه‌های مجازی تولید می‌کنند. ولی پیام‌ها و خبرهای بیشتری توسط این خبرنگاران و سردبیران به گروهها انتشار می‌شود که بیشتر آنها نه تولید شده خود خبرنگاران و سردبیران، بلکه کپی از متون دیگران بوده است.
با توجه به این تحقیق، شبکه‌های اجتماعی موبایل در عصر جدید اطلاع‌رسانی دیوار بین خبرنگار و مخاطب را فرو ریخته و دیگر سازمان رسانه‌ای نمی‌تواند از موضعی بالادست روایتگر امر موجود باشد و از این رو خبرنگار هم دیگر نمی‌تواند خود را یک فاعل اجتماعی -سیاسی و دارای رسالتی در برابر مخاطب انبوه احساس کند؛ زیرا بیشترین مدیرت گروههای خبری، اقتصادی و… را نه خبرنگاران بلکه دیگر افراد برعهده داشته و خبرنگاران و سردبیران خبرگزاری‌ها سهم کمی از اشاعه و تولید مطالب دارند که بیانگر همسویی با نظریه دروازه‌بانی خبر است.
منبع: فاوانیوز
