در روزگاری که موبایل‌های هوشمند و اینترنت آنقدر فراگیر هستند که دیگر به جزئی جدانشدنی از زندگی مردم دنیا تبدیل شده‌اند، شاید باورش سخت باشد که هنوز ساکنان بعضی کشورهای جهان به اینترنت دسترسی نداشته باشند. با این حال اما به گواهی آمارهای منتشر شده از سوی اتحادیه جهانی مخابرات (ITU)، گویا تعداد این کشورها کم هم نیست. اتحادیه جهانی مخابرات با انتشار نقشه‌ای نشان داده است که درصد بالایی از جمعیت بیشتر کشورهای منطقه خاورمیانه و آفریقا به اینترنت دسترسی ندارند. بر اساس این نقشه و آمارهایش مردم قاره آفریقا برای دسترسی به اینترنت نسبت به مردم خاورمیانه شرایط سخت‌تری دارند و درست به همین دلیل هم تعداد کشورهایی که بیشتر جمعیت‌شان به اینترنت دسترسی ندارند، در خاورمیانه کمتر از آفریقا است. به این ترتیب ایران در نقشه اتحادیه جهانی مخابرات با رنگ زرد مشخص شده است که نشان می‌دهد تا پایان سال ۲۰۱۵ بین ۵۱ تا ۷۵ درصد از جمعیت کشور ما به اینترنت دسترسی نداشته‌اند. با این تعریف کشورهای دیگری مانند سوریه و یمن هم در منطقه خاورمیانه از نظر دسترسی به اینترنت شرایط مشابهی با ایران دارند و در نقشه ITU با رنگ زرد مشخص شده‌اند.
اغلب کشورهای همسایه ایران مانند عراق، ترکمنستان، افغانستان و پاکستان اما شرایط بسیار بدتری داشته و در این نقشه با رنگ نارنجی مشخص شده‌اند که بر اساس تعریف اتحادیه جهانی مخابرات بین ۷۶ تا ۱۰۰ درصد از ساکنان این کشورها تا پایان سال ۲۰۱۵ به اینترنت دسترسی نداشته‌اند. این شرایط اما برای اغلب کشورهای قاره آفریقا وجود دارد و بین ۷۶ تا ۱۰۰ درصد جمعیت بیشتر کشورهای آفریقا تا پایان سال ۲۰۱۵ به اینترنت دسترسی نداشته‌اند. در این میان ۵۱ تا ۷۵ درصد از جمعیت کمتر از ۱۰ کشور قاره آفریقا تا سال گذشته میلادی به اینترنت دسترسی نداشته‌اند. جالب اینکه در کل قاره آفریقا تنها دو کشور آفریقای‌جنوبی و نیجریه به رنگ سبز کمرنگ در این نقشه مشخص شده‌اند که نشان می‌دهد تا سال گذشته میلادی بین ۲۶ تا ۵۰ درصد از جمعیت این دو کشور به اینترنت دسترسی نداشته‌اند.
تحول موبایلی در آفریقا
تنها چند مایل از مرکز آکرا پایتخت غنا به سمت ردیف‌های مرتبی از خانه‌های حاشیه این شهر برانید، جاده‌های آسفالت درست مانند خطوط تلفن ناپدید می‌شوند. با این وجود «کوامی ویلیامز» فارغ‌التحصیل دانشکده MIT مایوس نشد و استارت‌آپی را راه‌اندازی کرد که با فرآوری محصول درختان مورینگا، چای و روغن‌های آرایشی تولید می‌کند. تا پیش از رشد چشمگیر استفاده از گوشی‌های موبایل در سراسر آفریقا راه‌اندازی یک کسب و کار کوچک شبیه این، تقریبا غیرممکن بود؛ چون هزینه ارتباط با هزاران خرده مالک که درختان مورینگا را پرورش می‌دادند بسیار گران و زیاد بود. حالا اما با رشد ارتباطات موبایلی تجارت کوامی ویلیامز از محصولات درختان مورینگا از سوی ۱۵۰۰ کشاورز حمایت می‌شود. با رشد نفوذ گوشی‌های موبایل و افزایش درآمدها، حالا این جادو سراسر آفریقا را گرفته است. کشاورزان از گوشی‌های موبایل برای کنترل قیمت‌های بازار تا پیش از فروش محصولاتشان به واسطه‌ها استفاده می‌کنند و تجار می‌توانند پرداخت‌ها را به‌صورت موبایلی انجام بدهند. MIT به تازگی مطالعه‌ای در این زمینه انجام داده که نشان می‌دهد با دسترسی بسیار ساده به خدمات مالی- موبایلی کنیا به نام M-Pesa در فاصله سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۴، دو درصد از خانواده‌های کنیایی از فقر نجات پیدا کرده‌اند.
تاثیر دقیق و مهم گوشی‌های موبایل روی رشد اقتصادی به سختی قابل ارزیابی و سنجش است. بنیاد جهانی GSMA که در زمینه اپراتورهای موبایلی جهان تحقیق و بررسی می‌کند، اعلام کرده به ازای هر ۱۰ درصد افزایش ضریب نفوذ گوشی موبایل در کشورهای فقیر، بهره‌وری تا بیش از چهار درصد رشد می‌کند. این بنیاد همچنین به این نتیجه رسیده که دو برابر شدن کاربری و استفاده از اینترنت موبایل رشد سالانه تولید ناخالص ملی را برای هر نفر تا نیم درصد افزایش می‌دهد. با این اوصاف حالا تحلیلگران معتقدند آفریقا در اوج دومین انقلاب موبایلی خود قرار گرفته است. یک دهه پیش تنها ۱۲۹ میلیون کاربر موبایل در سراسر قاره آفریقا وجود داشت که این میزان ۱۰برابر بیشتر از تعداد خطوط ثابت تلفن در این قاره بود. با این حال از آن زمان به بعد تعداد کاربران فعال موبایل قاره آفریقا به حدود یک میلیارد نفر رسیده است. به این ترتیب تخمین زده می‌شود که حالا هر آفریقایی یک گوشی موبایل دارد. اما در واقع تعداد زیادی از آفریقایی‌ها سیم‌کارت‌های مختلفی دارند که به‌طور مرتب و برای تماس با افراد متفاوت، آنها را بیرون آورده و عوض می‌کنند. بررسی دقیق‌تر اطلاعات نشان می‌دهد کمتر از نیمی از آفریقایی‌ها گوشی موبایل دارند؛ این دسته آنهایی هستند که در شهرها زندگی می‌کنند، ثروتمندتر بوده و تحصیلات بهتری نسبت به بقیه دارند.
شکاف فقر و اینترنت
این شکاف حتی بسیار بیشتر هم می‌شود، وقتی که موضوع به دسترسی به اینترنت برسد. اگرچه گوشی‌های موبایل روش آنلاین شدن آفریقایی‌ها را متحول کرده‌اند –اغلب ساکنان قاره سیاه از طریق گوشی‌های موبایلشان مستقیما به فضای مجازی راه پیدا کرده‌اند تا کامپیوترهای شخصی- اما بسیاری از این افراد هنوز دسترسی به اینترنت و جهان بزرگ آن ندارند. حالا اتحادیه جهانی مخابرات اعلام کرده سه چهارم آفریقایی‌ها از اینترنت استفاده نمی‌کنند، این در حالی است که این رقم برای ساکنان قاره اروپا تنها به ۲۱ درصد از کل جمعیت آنها می‌رسد. دو دلیل اصلی برای عدم دسترسی بسیاری از آفریقایی‌ها به یک گوشی موبایل ساده وجود دارد. اول اینکه آفریقا قاره بسیار بزرگی است که اکثر مردم آن در میان مزارع و دهکده‌های کوچک پراکنده هستند. نصب و راه‌اندازی دکل‌های مخابراتی در مناطق دورافتاده یک چالش مهم است. شرکت‌های مخابراتی معمولا به ژنراتورهای دیزلی گران‌قیمت وابسته هستند که نیاز به سوختگیری مداوم و منظم دارند؛ دکل‌های مخابراتی هم برای انتقال تماس‌ها و اطلاعات به شبکه گسترده‌تری نیاز دارند. بنابراین شرکت‌های مخابراتی باید هزینه بیشتری برای کابل‌کشی یا خرید پهنای باند روی ماهواره‌ها بپردازند.
شاید به همین دلیل هم هست که حالا تنها حدود ۴۳ درصد از آفریقایی‌ها می‌توانند سیگنال‌های ۳G را دریافت کنند و تنها ۱۶ درصد آنها می‌توانند از خدمات پهنای باند و اینترنت پرسرعت موبایلی ۴G بهره ببرند. هزینه‌های دانلود یا بارگذاری اطلاعات هم در آفریقا نسبت به اغلب مناطق دیگر دنیا بسیار بیشتر است، چون بایت‌های اطلاعات باید به کابل‌های طولانی زیردریایی بروند و دوباره از مسیرهای مارپیچی به کابل‌های زمینی برسند و هزاران مایل را طی کنند. از میان ده کشور برتر جهان از نظر داشتن بالاترین هزینه اینترنت، هفت کشور در قاره آفریقا هستند؛ کشورهایی شامل اوگاندا، رواندا، برونئی و چاد با هزینه ۵۰۱ دلار در ماه برای ارتباط اینترنتی در صدر این فهرست قرار دارند. فقر هم این مشکل را پیچیده‌تر می‌کند؛ به‌خصوص در کشورهای جنوب صحرای آفریقا که حدود ۴۰ درصد از مردم با هزینه ۹/ ۱ دلار در روز زندگی می‌کنند. شرکت‌های مخابراتی دلایل کمتری برای گسترش پوشش خود به دهکده‌هایی دارند که ساکنانشان توانایی پرداخت هزینه استفاده از خدمات موبایلی را ندارند.
منبع: دنیای اقتصاد
